Οι περισσότεροι σήμερα γνωρίζουμε το Τραμ της Αθήνας. Όμως εκτός από την Αθήνα πριν από 100 και πλέον χρόνια η πόλη της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας, του Βόλου, της Καλαμάτας και του Καρλοβασίου στη Σάμο ήταν οι πόλεις που είχαν και αυτές δίκτυο Τραμ.
Όσο και αν ακούγεται περίεργο τότε η ανάπτυξη με Τραμ θεωρείτο η καλύτερη επιλογή για τις πόλεις.
Ας δούμε ένα σύντομο ιστορικό του πιο φιλικού προς το περιβάλλον και ρομαντικού Μέσου Μεταφοράς, στην Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα, στο Βόλο, στην Καλαμάτα και στο Καρλόβασι στη Σάμο.
 |
| Ευαγγελισμός 1901. Στάση του ιππήλατου τροχιοδρόμου έξω από το Θεραπευτήριο. Χαρακτηριστική φιγούρα ο βοσκός αριστερά |
ΑΘΗΝΑ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ (1882-1977)
1882 Εμφανίζεται το πρώτο ιππήλατο τραμ στους δρόμους της Αθήνας. Από το κέντρο φθάνει ως τα Πατήσια, τους Αμπελόκηπους, την Κολοκυνθού, το Ζάππειο και τον Κεραμεικό. Την εκμετάλλευση έχει αναλάβει εταιρία βελγικών συμφερόντων με την ονομασία «Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Ιπποσιδηροδρόμων και Τροχιοδρόμων Αθηνών και Περιχώρων». Το εύρος τροχιάς του δικτύου είναι 1 μέτρο.
1883 Ιππήλατο τραμ και στον Πειραιά από τον σταθμό του Σιδηροδρόμου Αθηνών - Πειραιώς (ΣΑΠ, σήμερα ΗΣΑΠ) έως το Τελωνείο, που το εκμεταλλευόταν ο ΣΑΠ.
1887 Ξεκινά τη λειτουργία του ο ατμήλατος τροχιόδρομος της πρωτεύουσας, γνωστός ως “Κωλοσούρτης”. Η αφετηρία του ήταν στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου και μέσω της Αμαλίας, Δημητρακοπούλου στο Κουκάκι και Θησέως στην Καλλιθέα έφτανε στις Τζιτζιφιές, εκεί όπου διακλαδιζόταν προς Νέο και Παλαιό Φάληρο. Γραμμή ατμηλάτου τροχιοδρόμου λειτούργησε και στον Πειραιά.
1901 Ολοκληρώνεται το ιππήλατο τροχιοδρομικό δίκτυο της Αθήνας και οι εννέα γραμμές του είναι οι παρακάτω:
Σταδίου - Φιλελλήνων - Στάδιο
Πανεπιστημίου - Β. Σοφίας (Κηφισίας τότε) - Αμπελόκηποι
Χαυτεία - Πατήσια
Πειραιώς - Κολοκυνθού
Αγίων Ασωμάτων - Θησείο - Αθηνάς - Ομόνοια - Πειραιώς - Θησείο (σταθμός ΣΑΠ)
Χαυτεία - Πανεπιστημίου - Ιπποκράτους - Νεάπολη
Γ’ Σεπτεμβρίου - Βερανζέρου - Αχαρνών - Άγιος Παντελεήμονας
Σύνταγμα - Ακαδημίας - Ιπποκράτους
Μητροπόλεως - Ομόνοια
Με το δίκτυο των τραμ το 1902 μετακινήθηκαν 5.200.000 άνθρωποι και μετά το 1910, όταν ηλεκτροκινήθηκε το δίκτυο, μετακινούνταν 23.250.000 άνθρωποι ετησίως.
1907 Η γραμμή του τροχιοδρόμου Παραλίας Πειραιά επεκτείνεται ως τον σιδηροδρομικό σταθμό στον Άγ. Διονύσιο.
1908 Αρχίζει η ηλεκτροκίνηση των τραμ της Αθήνας (550 Volt) με πρώτη τη γραμμή Σταθμός Λαρίσης - Ομόνοια. Μέσα στη διετία 1908-1910 επεκτείνεται και ηλεκτροκινείται ολόκληρο το δίκτυο και αποκτά συνολικά 257 οχήματα (150 κινητήρια και 107 ρυμουλκούμενα) με 16 θέσεις καθημένων και 14 ορθίων. Τα τραμ αυτά είναι η πρώτη γενιά των τραμ που έγιναν γνωστά ως “πράσινα”, παρ’ ότι είχαν χρώμα καφέ-κίτρινο, γιατί όταν ήρθαν τα “κίτρινα” τραμ (1940), τα παλαιότερα βάφτηκαν πράσινα για να ξεχωρίζουν από τα νέα. Συνολικά το δίκτυο της βελγικής εταιρείας έφτασε τα 65 χιλιόμετρα σε Αθήνα και Πειραιά.
1909-1910 Ηλεκτροκινήθηκε το τραμ παραλίας Πειραιά.
1925 Η Εταιρεία Τροχιοδρόμων, οι ΣΑ και ο ΣΑΠ συγχωνεύονται με τον όμιλο Πάουερ, αγγλικών συμφερόντων και από την συνεργασία αυτή προκύπτει η Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών (ΗΕΜ) που θα εκμεταλλεύεται στο εξής τα τραμ της Εταιρείας Τροχιοδρόμων, λεωφορειακές γραμμές και τον σιδηρόδρομο της Κηφισιάς και οι Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι (ΕΗΣ) που θα εκμεταλλεύονται στο εξής τη γραμμή του αστικού ηλεκτρικού σιδηροδρόμου και το τραμ παραλίας Πειραιά. Η ΗΕΜ αναλαμβάνει την υποχρέωση αναδιάρθρωσης και επέκτασης του τροχιοδρομικού δικτύου, ανανέωσης του τροχιοδρομικού στόλου και ηλεκτροκίνησης του σιδηροδρόμου Κηφισιάς. Οι ΕΗΣ αναλαμβάνουν την υποχρέωση κατασκευής γραμμής ελαφρού σιδηροδρόμου Πειραιώς - Περάματος.
1927-1928 Η ΗΕΜ προμηθεύεται από αγγλικό οίκο 125 νέα τροχιοδρομικά οχήματα (77 κινητήρια και 48 ρυμουλκούμενα) που θα αποτελέσουν την δεύτερη γενεά των πράσινων τραμ.
1936 Ολοκληρώνεται η κατασκευή του ηλεκτροκίνητου ελαφρού σιδηροδρόμου/τραμ του Περάματος. Το συνολικό μήκος όλων των αστικών και προαστιακών σιδηροδρόμων και τροχιοδρόμων της Αττικής ανέρχεται σε 179 χιλιόμετρα, εκ των οποίων τα 98 με ηλεκτροκίνηση.
1940 Η ΗΕΜ προμηθεύεται 60 μεγάλα και σύγχρονα για την εποχή τους τροχιοδρομικά οχήματα, τα “κίτρινα”.
1953 Αρχίζει το ξήλωμα των γραμμών του τραμ στην Αθήνα και η πλήρης κατάργησή του γίνεται στις 15 Οκτωβρίου 1960. Τελευταίες γραμμές που λειτούργησαν ήταν οι γραμμές Κολοκυνθούς, Πετραλώνων και Ρουφ. Το τροχιοδρομικό δίκτυο υποκαταστάθηκε, εν μέρει, από δίκτυο τρόλεϋ και το υπόλοιπο από θερμικά λεωφορεία.
1960 Καταργείται και ο τροχιόδρομος παραλίας Πειραιά των ΕΗΣ. Ανεπιτυχής απόπειρα των ΣΠΑΠ για δημιουργία ηλεκτρικής προαστιακής συγκοινωνίας στη γραμμή τους, με τα κίτρινα τραμ της Αθήνας. Άκαρπες προσπάθειες των ΕΗΣ για επέκταση του δικτύου τους πάνω στους διαδρόμους των παλαιών γραμμών προς Ερυθραία - Διόνυσο και Γέρακα - Λαύριο.
1977 Σταματά η λειτουργία του τελευταίου τραμ στην Ελλάδα, αυτό του Περάματος.
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ (1893-1957)
1893 Ξεκινά η λειτουργία ιππήλατου τραμ στη Θεσσαλονίκη, υπό Οθωμανική Αρχή, κατά μήκος της Εγνατίας και της παραλιακής με 45 βαγόνια και 120 ρωσο-ουγγαρέζικα άλογα.
1908 Ηλεκτροκίνηση των τραμ της Θεσσαλονίκης. Προμήθεια των πρώτων 30 ηλεκτρικών οχημάτων από το Βέλγιο.
1923 Κατασκευάζεται στη Θεσσαλονίκη γραμμή τραμ προς το Χαριλάου μέσω της οδού 25ης Μαρτίου.
1927 Καταργείται η τροχιοδρομική διαδρομή κατά μήκος της παλιάς παραλίας Θεσσαλονίκης και μετατίθεται στις οδούς Διαγωνίου και Τσιμισκή. Την ίδια εποχή η γραμμή της Εγνατίας επεκτείνεται μέχρι το Χαριλάου.
1957 Ολοκληρώνεται η απόσυρση του τραμ από τη Θεσσαλονίκη που ξεκίνησε το 1954.
ΒΟΛΟΣ (1896-1950)
1896 Πειραματική λειτουργία ατμοτροχιοδρόμου στο Βόλο επί του αστικού τμήματος της γραμμής Πηλίου.
1898 Έναρξη κανονικής λειτουργίας του ατμοτροχιοδρόμου του Βόλου που φτάνει μέχρι τον Άναυρο (2.8 χλμ.). Χρησιμοποιήθηκαν μία ατμήλατη αυτοκινητάμαξα, 8 ατμάμαξες και 10 θερινά και χειμερινά οχήματα. Η λειτουργία του διακόπηκε περιστασιακά το 1933 και το 1939 και οριστικά το 1950.
ΠΑΤΡΑ (1902-1918)
1902 Έναρξη λειτουργίας του ηλεκτρικού τροχιοδρόμου Πατρών (πρώτο ηλεκτροκίνητο όχημα στην Ελλάδα). Το δίκτυο περιελάμβανε δύο γραμμές και έφτανε μέχρι το προάστιο των Ιτιών. Καταργήθηκε το 1918.
ΚΑΡΛΟΒΑΣΙ ΣΑΜΟΥ (1905-1939)
1905 Στις 25 Σεπτεμβρίου, εγκαινιάζεται ο ιππήλατος τροχιόδρομος στο Καρλόβασι της Σάμου (3.3 χλμ συν 750 μ. μόνο για εμπορεύματα). Σταμάτησε να λειτουργεί στα τέλη Οκτωβρίου 1939.
ΚΑΛΑΜΑΤΑ (1910-1940)
Ξεκινά το ηλεκτρικό τραμ της Καλαμάτας με δύο γραμμές δια μέσου των οδών Φαρών και Αριστομένους που κατέληγαν στην παραλία και αργότερα ενώθηκαν μεταξύ τους. Σταμάτησε να λειτουργεί στις αρχές του 1940.
Στην συνεχεία υπάρξει αφιέρωμα ξεχωριστά για κάθε πόλη.
