 | |
|
Η Καλαμάτα, ήδη από το τέλος του 19ου αιώνα, είχε μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, που οφειλόταν στην πλούσια γεωργική παραγωγή της μεσσηνιακής πεδιάδας και στην ανάπτυξη του λιμανιού της.
Όπως ήταν φυσικό, σύντομα αναπτύχθηκε σε περιφερειακό εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας εύπορης αστικής τάξης, η οποία αντέγραφε τα πρότυπα της ζωής της Αθήνας και της Πάτρας. Όσο η πόλη αναπτυσσόταν και γινόταν εμπορικό κέντρο της χώρας και το λιμάνι της εξαγωγικός σταθμός, τόσο μεγάλωνε και η ανάγκη για τη συγκοινωνιακή σύνδεση του κέντρου με την παραλία, που χωρίζονταν από μια απόσταση δύο χιλιομέτρων.
Οι πρώτες προσπάθειες για την κατασκευή δικτύου ηλεκτροκίνητου τραμ στην Καλαμάτα άρχισαν το 1898, επί δημαρχίας του Πέτρου Αντ. Μαυρομιχάλη, το δημοτικό συμβούλιο της Καλαμάτας ενέκρινε σύμβαση με τη γερμανική εταιρεία Χίντερμαν και Σια Περί εγκαταστάσεως Ηλεκτρικού Σταθμού εν Καλάμαις προς φωτισμόν και κινητήριον δύναμιν. Σύμφωνα με τη σύμβαση αυτή η ανάδοχος εταιρία θα κατασκεύαζε και θα εκμεταλλευόταν τροχιόδρομον ηλεκτρικού συστήματος εναερίου άνευ τινός απαιτήσεως παρά του Δήμου.... Τελικά όμως η εν λόγω σύμβαση δεν υλοποιήθηκε.
Το 1903 υπογράφετε νέα σύμβαση κατασκευής και λειτουργίας τροχιόδρομου στην Καλαμάτα, μεταξύ του Δήμου Καλαμών, όπως αποκαλούνταν τότε η Καλαμάτα, και του επιχειρηματία Κονοπισόπουλου, πλην όμως ο ανάδοχος του έργου δεν κατάφερε να φέρει εις πέρας τη συμβατική του υποχρέωση. Την ίδια τύχη είχε και η τρίτη σύμβαση με την "Ηλεκτρική Εταιρεία" το 1905. Έτσι φθάνουμε στον Ιανουάριο του 1908, οπότε επί δημαρχίας Π. Μπενάκη υπογράφεται, με το υπ' αριθ 21243/1908 συμβόλαιο του συμβολαιογράφου Α. Λίγγρη, η τετάρτη στη σειρά σύμβαση, αυτή τη φορά με την εταιρεία του επιχειρηματία Ιπποκράτη Απέργη, η οποία εγκρίνεται από το Δημοτικό Συμβούλιο και επικυρώνεται από τη Βουλή με τον ν. ΓΡΞΒ' "Περί χορηγήσεως αδείας εις τον Δήμον Καλαμών προς σύναψιν συμβάσεων περί κατασκευής και εκμεταλλεύσεως ηλεκτρικού τροχιοδρόμου εν τη πόλει των Καλαμών και τοις περιχώροις"". Εκ μέρους της εταιρείας το συμβόλαιο υπέγραψε ο Γεώργιος Σεκάκος. (ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΤΗΝ ΣΥΜΒΑΣΗ)
Η εταιρεία Ηλεκτρικοί Τροχιόδρομοι Καλαμών αναλάμβανε την εκμετάλλευση του τραμ για μια 50ετία, με την προϋπόθεση ότι θα κατασκεύαζε και εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος για τις ανάγκες του τραμ.
Τα έργα ξεκίνησαν το Νοέμβριο του 1908 και ειδικότερα "στις 13/11/1908 κατέπλευσε επιτέλους στο λιμάνι της Καλαμάτας το ατμόπλοιο "Αραράς", προερχόμενο από την Αμβέρσα, με τα διάφορα υλικά που είχε παραγγείλει η ανάδοχος εταιρεία στο Βέλγιο και άρχισαν οι εργασίες κατασκευής του δικτύου και του εργοστασίου, οι οποίες ολοκληρώθηκαν σε ένα χρόνο περίπου και έτσι, τον Απρίλιο του 1910 ξεκίνησε να κυκλοφορεί τραμ και στην Καλαμάτα.
Η γραμμή ήταν μετρικού εύρους και μονή, με παρακαμπτήριες σιδηροτροχιές σε ορισμένα σημεία για τις διασταυρώσεις. Υπήρχαν τέσσερα τέτοια σημεία στα οποία η γραμμή διπλασιαζόταν προκειμένου να πραγματοποιούνται οι απαραίτητες διασταυρώσεις.
Μετά την επέκτασή του το έτος 1915, το δίκτυο είχε συνολικό μήκος 5 χιλιομέτρων.
Το τροχαίο υλικό περιελάμβανε έξι οχήματα Siemens διαξονικά με κλειστούς εξώστες, με 16 θέσεις καθημένων σε ξύλινους καναπέδες αντικριστούς (στα δύο πλαϊνά). Εκτός από τον οδηγό υπήρχε, φυσικά, και ο εισπράκτορας και ένα σχοινάκι κατά μήκος του οχήματος με ένα καμπανάκι που ειδοποιούσε τον οδηγό για την επιθυμία των επιβατών για στάση.
Η εταιρεία ήταν υποχρεωμένη να εκτελεί τουλάχιστον 24 δρομολόγια την ημέρα το καλοκαίρι και 20 το χειμώνα.
Το αμαξοστάσιο των οχημάτων βρισκόταν μεταξύ των σημερινών οδών Αριστομένους, Πινδάρου και Φιλελλήνων περίπου.
Όπως δείχνουν οι καρτ-ποστάλ της εποχής, που όμως είναι επιχρωματισμένες, τα τραμ της Καλαμάτας ήταν κίτρινα.
Αρχικά λειτούργησαν δύο γραμμές, μία από την Κάτω Πλατεία μέσω της σημερινής οδού Αριστομένους και της παραλίας μέχρι τα "θαλάσσια λουτρά" και μία από την πλατεία Φραγκολίμνης μέσω της σημερινής οδού Φαρών μέχρι την παραλία. Το 1915, με την κατεδάφιση της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου στην πάνω πόλη, ενώθηκαν οι δύο γραμμές.
Τελικά, το τραμ, μετά την ολοκλήρωση του δικτύου του, κινούνταν κυκλικά και διερχόταν από τις σημερινές οδούς Ναυαρίνου-Φαρών-Πλατείας-Φραγκολίμνης-Μητροπολίτου Μελετίου- Υπαπαντής-Πλατείας και 23ης Μαρτίου, Αριστομένους και από τις οδούς του λιμανιού κοντά στο Τελωνείο, για να καταλήξει και πάλι στην οδό Ναυαρίνου, όπου ήταν η αφετηρία του, στο ύψος περίπου των τότε "θαλασσίων λουτρών", κοντά στη σημερινή ψαροταβέρνα "Κοιλάκου''".
Θεωρείται πολύ σημαντικό που σε μια μεσαίου μεγέθους πόλη το τραμ λειτούργησε βιώσιμα επί τριάντα χρόνια. Ήταν όμως κάτι φυσιολογικό, καθώς ο τροχιόδρομος κάλυψε σημαντικές ανάγκες μετακινήσεων των κατοίκων, αφού συνέδεσε τη σχετικά αποκομμένη παραλία με το κέντρο.
Η πιο παραγωγική δεκαετία θεωρείται αυτή από το 1928 έως το 1938, οπότε κατά μέσο όρο χρησιμοποιούσαν το τραμ 930.000 επιβάτες το χρόνο. Η μεγαλύτερη κίνηση υπήρξε το 1934 με 1.500.000 επιβάτες, το 1933 με 1.200.000 και το 1936 με 1.000.000 επιβάτες. Το τραμ έκανε το τελευταίο του δρομολόγιο στις 11 Ιανουαρίου 1940, σύμφωνα με κάποιες άλλες πηγές στις 24 Φεβρουαρίου του ίδιου χρόνου. Υπάρχουν δημοσιεύματα στον Τύπο της εποχής (το κείμενο παραθέτει άρθρα από το "Θάρρος") με διαμαρτυρίες για τη διακοπή των δρομολογίων, τόσο επειδή το επιβατικό κοινό έχασε αυτή την εξυπηρέτηση όσο και για τους εργαζόμενους της εταιρείας, που έμειναν άνεργοι.
Μετά από 30 χρόνια λειτουργίας το τραμ στην Καλαμάτα διέκοψε την λειτουργία του το χειμώνα του 1940. Η αφαίρεση των γραμμών του τραμ έγινε σταδιακά και ολοκληρώθηκε το 1962.
Το 1996, ύστερα από σχετικό αίτημα του δημοτικού συμβουλίου της πόλης, εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ποσό 1,8 δισ. δραχμών για την εκ νέου εγκατάσταση τροχιοδρομικού δικτύου στην Καλαμάτα.
Επί δημαρχοντίας Χρήστου Μαλαπάνη ξεκίνησε προσπάθεια για την εγκατάσταση ενός καινοτόμου συστήματος ελαφρού τραμ στην πόλη. : "Ο Δήμος ανέθεσε την εκπόνηση σχεδίου επαναλειτουργίας στην πόλη (μεταξύ πόλης και παραλίας) ενός ελαφρού τραμ, το οποίο θα κινείται με συσσωρευτές ρεύματος, ώστε να μην επιβαρυνθεί το έργο με την πολυδάπανη κατασκευή εναέριου καλωδίου τροφοδοσίας ηλεκτρικού ρεύματος". Το σωστό είναι ότι η τότε Δημοτική Αρχή επέλεξε να εγκαταστήσει τραμ με μπαταρίες, όχι λόγω μικρότερου κόστους, αλλά στο πλαίσιο του καινοτομικού προγράμματος για ένα φιλικό στο περιβάλλον τροχιοδρομικό μέσο μεταφοράς.
Η λειτουργία του τραμ θα συνδυαζόταν με εκτεταμένες αναπλάσεις και πεζοδρομήσεις στην πόλη. Το όλο σχέδιο είχε δεχθεί να χρηματοδοτήσει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Δυστυχώς, με την αλλαγή της τότε Δημοτικής Αρχής, το έργο επανασυζητήθηκε αλλά αμφισβητήθηκε, με αποτέλεσμα να μην υλοποιηθεί τίποτα μέχρι σήμερα"
Η λειτουργία του τραμ θα συνδυαζόταν με εκτεταμένες αναπλάσεις και πεζοδρομήσεις στην πόλη. Το όλο σχέδιο είχε δεχθεί να χρηματοδοτήσει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Δυστυχώς, με την αλλαγή της τότε Δημοτικής Αρχής, το έργο επανασυζητήθηκε αλλά αμφισβητήθηκε, με αποτέλεσμα να μην υλοποιηθεί τίποτα μέχρι σήμερα"
Για πολλούς, το τραμ της Καλαμάτας είναι μια τελειωμένη υπόθεση και δεν υπάρχει λόγος να ξανανοίξει.
Για άλλους, όμως, παραμένει ζωντανό όνειρο, από το οποίο η πόλη θα κερδίσει πολλά εάν επιχειρήσει να το κάνει πραγματικότητα.
ΠΗΓΕΣ:
Flash της Μεσσηνίας
Τροχιόδρομοι Καλαμάτας – Βικιπαίδεια
